Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ)
Τι είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία;
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών προβλημάτων. Στόχος της είναι η εξάλειψη αυτών των προβλημάτων μέσω της αυτορρύθμισης και της αυτοδιαχείρισης.
Η ΓΣΘ εστιάζει στην αναδόμηση αρνητικών σκέψεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων. Βασίζεται στη γνωστική διατύπωση, στις πεποιθήσεις και στις συμπεριφορικές τεχνικές που σχετίζονται με μια συγκεκριμένη διαταραχή. Παράλληλα, λαμβάνει υπόψη τον τρόπο με τον οποίο ο θεραπευόμενος αντιλαμβάνεται και κατανοεί την πραγματικότητα.
Ο στόχος της θεραπείας είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης και του συστήματος πεποιθήσεων του ατόμου, ώστε να επιτευχθεί μια μόνιμη συναισθηματική και συμπεριφορική αλλαγή. Η κεντρική αρχή της ΓΣΘ είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και επεξεργάζονται την πραγματικότητα επηρεάζει άμεσα τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους. Όταν ένα άτομο μαθαίνει να αξιολογεί τις σκέψεις του με έναν πιο ρεαλιστικό και προσαρμοστικό τρόπο, μπορεί να βιώσει θετικές αλλαγές στη συναισθηματική του κατάσταση και στις συμπεριφορές του.
Με άλλα λόγια, η ΓΣΘ βοηθά τον θεραπευόμενο να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του, ενισχύοντας την αυτονομία του και δίνοντάς του τα εργαλεία για να διαμορφώσει ο ίδιος τη ζωή του. Πρόκειται για μια βραχύχρονη, εστιασμένη στο "εδώ και τώρα" θεραπεία, η οποία ωστόσο λαμβάνει υπόψη σημαντικά γεγονότα του παρελθόντος και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τη σημερινή αντίληψη του ατόμου για τον κόσμο.
Η ιδέα ότι η σκέψη μας καθορίζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας δεν είναι καινούργια. Ο Έλληνας στωικός φιλόσοφος Επίκτητος είχε πει:
"Οι άνθρωποι δεν ενοχλούνται από τα ίδια τα γεγονότα, αλλά από τις αρχές και τις αντιλήψεις που σχηματίζουν σχετικά με αυτά."
Γνωσιακές Διαστρεβλώσεις & Αλλαγή Σκέψης
Η ΓΣΘ επικεντρώνεται στην επίλυση προβλημάτων, βοηθώντας άτομα που βιώνουν έντονα δυσφορικά συναισθήματα και δυσλειτουργικά μοτίβα συμπεριφοράς. Έρευνες έχουν δείξει ότι αυτά τα προβλήματα συχνά συνδέονται με αρνητικούς και μη ρεαλιστικούς τρόπους σκέψης. Αυτές οι μη βοηθητικές σκέψεις ονομάζονται γνωσιακές διαστρεβλώσεις, καθώς συνήθως δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα με ακρίβεια.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευόμενος μαθαίνει να εντοπίζει και να αναγνωρίζει αυτές τις διαστρεβλωμένες σκέψεις, καθώς και να τις αντικαθιστά με πιο λειτουργικές και ρεαλιστικές. Ο θεραπευτής βοηθά τον θεραπευόμενο να αναγνωρίσει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις του και να τις αντικαταστήσει με ένα πιο εποικοδομητικό και λειτουργικό τρόπο σκέψης, ώστε να επιτευχθεί βαθιά και διαρκής αλλαγή.
Σε τι διαφέρει η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία από άλλες ψυχοθεραπείες;
Η ΓΣΘ διαφοροποιείται από πιο παραδοσιακές θεραπευτικές προσεγγίσεις με τους εξής τρόπους:
• Είναι ενεργητική: Ο θεραπευόμενος συμμετέχει ενεργά στη θεραπευτική διαδικασία.
• Είναι συνεργατική: Βασίζεται σε μια ισότιμη σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου.
• Εστιάζει στο "εδώ και τώρα": Παρόλο που λαμβάνει υπόψη το παρελθόν, επικεντρώνεται κυρίως στη διαχείριση του παρόντος.
• Είναι δομημένη και προσανατολισμένη στους στόχους: Η θεραπεία ακολουθεί ένα σαφές πλαίσιο και εξατομικεύεται σύμφωνα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου.
• Είναι βραχύχρονη: Συγκριτικά με άλλες θεραπείες, η ΓΣΘ έχει συνήθως μικρότερη διάρκεια, με μετρήσιμα αποτελέσματα.
Για ποιες δυσκολίες ενδείκνυται η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία;
Αρχικά, η ΓΣΘ αναπτύχθηκε για την κατάθλιψη, αλλά στη συνέχεια επεκτάθηκε και προσαρμόστηκε για τη θεραπεία πολλών άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως:
• Κατάθλιψη
• Διατροφικές διαταραχές
• Αγχώδεις διαταραχές
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ)
• Κοινωνική φοβία
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
• Συναισθηματικές Διαταραχές (Διπολική Διαταραχή)
• Διαταραχές ύπνου
• Διαχείριση θυμού
• Σεξουαλικές δυσλειτοργίες